Mardin Artuklu Üniversitesi Kızıltepe Tarım Bilimleri ve Teknolojileri Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Yusuf Doğan, tarımda yapılan sulamalara dikkat çekerek, aşırı tarımsal sulamanın insan ve hayvan sağlığına zarar verebileceğini söyledi.
Mardin Artuklu Üniversitesi Kızıltepe Tarım Bilimleri ve Teknolojileri Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Yusuf Doğan; tarımda damla ve yağmurlama sulama sistemlerinin kullanılması gerektiğine dikkat çekerek, fazla su verilmesi durumunda toprakta yıkanmalar meydana geleceğini ve bu durumun insan ve hayvan sağlığına zararlı bir durum olduğunu belirterek, “Fazla su verilmesi durumunda toprakta yıkanmalar meydana gelecektir ve bu durum insan ve hayvan sağlığına zararlı bir durumdur. Aşırı yağışlardan dolayı oluşan sel felaketlerinin bitkisel ve hayvansal üretim açısında oldukça olumsuz yan etkileri var. Mevcut ekili alanları zarar görmesi, verimin düşmesine sebebiyet verdiği gibi birçok hayvanın telef olması söz konusu olabilir” dedi.
“7 milyon hektar alanda sulama yapma imkanımız var”
Türkiye’de tüketilen su miktarının dörtte üçünün tarımda sulama amaçlı kullanıldığını aktaran Prof. Doğan, “Ülkemiz yaklaşık olarak 24 milyon hektar ekim alanına sahiptir. Bunun sadece 7 milyon hektarında sulama yapma imkanımız vardır. Türkiye’de tüketilen yıllık su miktarına baktığımız zaman yaklaşık olarak 57 milyar metre küp olarak bir su kullanımı söz konusudur. Bunun yaklaşık olarak 43 milyar metre küpünü tarım arazilerinde sulamada kullanıyoruz. Mevcut orana baktığımız zaman bu oran yüzde 77’sine denk gelmektedir. Geriye kalan 14 milyar metre küp su ise sanayi ve içme suyu olarak kullanılmak olup buda tüketilen suyun yüzde 23 oranına denk gelmektedir. Gelişmiş ülkelerde bu oran biraz daha farklıdır. Gelişmiş ülkelerde farklılık göstermekle birlikte yüzde 30 ile yüzde 50 arasında değişiklik gösterebilir. Bu durum şunu göstermektedir ki ülkemizde kullanılan mevcut suların dörtte üçünü sulama da kullanıyoruz. Burada tarımda sulamanın suyun önemi ön plana çıkmaktadır” diye konuştu.
“Yüzeylerde tuzlaşma ve çoraklaşma meydana gelir”
Karık ve sarmal sulama yapıldığı zaman su kaybının çok fazla olduğunu kaydeden Prof. Doğan, şöyle konuştu:
“Karık ve salma sulama yapıldığı zaman su kaybı çok fazla olmaktadır. Bu durumlarda ekonomik anlamda su tüketimi söz konusu değildir. Bunlara alternatif olarak bizim sulama tesisleri inşa edilirken modern ve tasarrufu en yüksek yağmurlama ve damlama sistemleri tercih edilmelidir. Türkiye geneli ve bölgemizde yağmurlama ve damla sulama sistemlerini kullanmamız gerekiyor. Sulama da kapalı sistem basınçlı borulu sulamaya geçilmesi ile iletim kayıpları minimum seviyeye indirilmekte ve tarla içi sulama sitemleri ile önemli ölçüde su tasarrufu sağlanacaktır. Böylelikle, yağmurlama sulamalarda yüzde 35 damla sulamalarda ise yüzde 35 oranında su tasarrufu sağlanabilmektedir."
"Bitkilerin gelişimi için su önemlidir, köklerinin su alması gerekiyor" diyen Doğan, "Sulu tarımda esas amaç toprakta yeterince rutubet bulundurarak bitkinin su ve besin maddelerini alımını sağlamaktır. Sulama yapılırken 10-15 santim toprak katmanında buharlaşma yolu ile atmosfere karışır ve bitki kökleri istediği suyu alamaz. Bitkilerin asıl kök bölgeleri 15-45 santim arasındadır. Bu bölgedeki nemin önemli bir kısmı kökler aracılığı ile alınır ve yapraklardan olan terleme ile atmosfere verilir. Bu şekilde sulama yapılırsa bitkiler daha çok su alacaktır. Aşırı derece verilecek olan su toprakta, taban su seviyesine ulaşır ve toprakta mevcut olan tuzlanmayı arttırır. Artan tuzlanma oranı toprak yüzeyine çıkmaya başlar böylelikle bu yüzeylerde tuzlaşma ve çoraklaşma meydana gelir. Daha sonraki dönemde ise erozyona maruz kalmaktadır” şeklinde konuştu.
“Bu durum insan ve hayvan sağlığına üzerinde olumsuz etki yapmaktadır”
Aşırı sulama sonucunda oluşan diğer etken ise, bitkinin kök bölgesinde biriken suyun fazlalığı nedeniyle oksijen miktarının azalması ve bitki besin elementinin alınamaması sonucu olarak bitki gelişimin olumsuz etkilenmesine bağlı olarak verim düşüklüğüne neden olmakta olduğunu dile getiren Doğan, "Sulama aralıkları da bitkiler için önem arz etmektedir. İlk etapta bitki türüne göre sulamam yapmamız gerekiyor. Örnek verecek olursak bir mısırı ile yer fıstığının su ihtiyaçları farklıdır. İkinci etapta ise gelişme dönemlerinde su vermemiz gerekiyor, bazı kritik periyotlar var bitki gelişiminde. Bu dönemlerde suyun fazla verilmesi gerekmektedir ki bitkiden istediğimiz düzeyde verim alalım" ifadelerinde bulundu.
Bölgenin de iklim ve toprak özelliği sulamada önemli bir faktör olduğuna dikkat çeken Prof. Dr. Doğan, sözlerini şöyle tamamladı:
"Fazla su verilmesi durumunda bitkiye verilen gübre ve pestisitlerin topraktan yıkanmalar meydana gelecektir ve bu durum insan ve hayvan sağlığına üzerinde olumsuz etki yapmaktadır. Aşırı yağışlardan dolayı oluşan sel felaketlerinin bitkisel ve hayvansal üretim açısında oldukça olumsuz etkileri var. Mevcut ekili alanları zarar görmesi, verimin düşmesine sebebiyet verdiği gibi birçok hayvanın telef olması söz konusu olabilir. Tarım arazilerinin tarım dışında kullanılmaması gerekiyor."