İnsan, sosyal bir varlık olup toplum içerisinde diğer insanlarla yaşamak ve çeşitli ilişkiler içinde bulunmak zorundadır. Bu ilişkilerde de bir takım hak ve sorumluluklar ortaya çıkmaktadır. Bunlardan biri de kul hakkıdır.
İnsanların birbirleriyle münasebetlerinden doğan, birbirleri üzerindeki haklara kul hakkı denir.Kul haklarını 4 gruba ayırabiliriz: bunlar; ;
- Maddi zarar vermek (parasal): Hırsızlık, gasp, yalan söyleyerek mal satmak, sahte para vermek, başkasının malına zarar vermek, rüşvet almak gibi eylemler.
- Kişinin canına ve vücuduna zarar vermek: Adam öldürmek, bir uzvunu kesmek, sakat bırakmak, bir kimseyi darp etmek gibi eylemler.
- Kişinin haysiyet ve şerefine zarar vermek: Dedikodu-gıybet, iftira, alay etmek, sövmek, namus ve iffetine dil uzatmak gibi eylemler.
- Kamu ve devlet malına zarar vermek: Kaçak elektrik ve su kullanımı, park ve bahçelere zarar vermek, devlet malını israf etmek, vergi kaçırmak, devlet malını zimmete geçirmek, hile ve sahte evraklar düzenlemek gibi eylemler.
Kul Hakkı Yiyen Ahirette İflas Eder. Böyle bir günahın Allah tarafından bağışlanması, hak sahibinin affetmesi şartına bağlanmıştır. Hak sahibi, hakkını almadıkça veya bu hakkından vazgeçmedikçe, Allah kul hakkı yiyenin bu günahını affetmez.
Ahirette ince bir hesap vardır. Peygamber Efendimiz, ümmetini kul hakkıyla ölmekten kurtarmak için, çok ciddî tedbirler almıştır. Rasûlullah Efendimize, üzerinde borç bulunan bir cenaze getirildiği zaman: -Borcunu ödeyecek bir mal bıraktı mı?»diye sorardı. Eğer borcunu ödemek için yeterli mal bıraktığı söylenir (veya Müslümanlardan biri borcu ödeyeceğine dâir söz verirse, namazını kılardı. Aksi takdirde müslümanlara: –Arkadaşınızın namazını siz kılın!”buyururdu.
Kul Hakkı İnsanı Ahirette Rezil Eder. Sevgili Peygamberimiz mü’minlere hitap ediyor ve onlara hatırlatmalarda bulunuyordu. Orada şöyle buyurdu:“Ey insanlar! Kimin üzerine geçmiş bir hak varsa onu hemen ödesin, dünyada rezil rüsvâ olurum diye düşünmesin! İyi biliniz ki; dünya rüsvâlığı âhirettekinin yanında çok hafiftir.” buyurdu.
Kul Hakkı Az da Olsa kişiyi Cehenneme Götürür. Kul hakkı yemenin daha tehlikeli bir çeşidi de, toplumun ortak hakkı olan devlet ve vakıf mallarını gasp etmek ve uygunsuz bir şekilde kullanmaktır. Çünkü sonunda pişman olunsa bile helâlleşecek bir muhâtap bulmak mümkün değildir. Çünkü o malda herkesin hakkı vardır.
KUL HAKKI NASIL ÖDENİR?
Gasp, hırsızlık veya izinsiz alma gibi yollarla elde edilen haram para veya mal, sahipleri biliniyor ise kendilerine yahut mirasçılarına, bilinmiyor ise fakirlere veya hayır kurumlarına onların namına sadaka olarak verilmelidir. Ayrıca, yapılan bu kusurlardan dolayı da Allah’tan af ve mağfiret dilenmelidir.
Mal ya da darp gibi şeylerle ilgili olmayan gıybet, iftira gibi hak ihlallerinde en doğrusu, hak sahibine durumu anlatıp helalleşmektir.
Kul hakkından emin bir şekilde yaşayabilmek için Müslüman gibi yaşamamız gerekir. Hz. Peygamber bizlere Müslümanın tanımını yapıyor. Bu tanımı hiçbir zaman aklımızdan çıkarmamamız gerekir. Müslüman kimdir? “Müslüman, dilinden ve elinden Müslümanların zarar görmediği kimsedir.”