CUDİ DAĞI/ŞIRNAK/ŞEHRİ NUH NEBİ: (Başka yazımlarıyla Cûdî, Judi, Arapça: ٱلْجُودِيّ) özellikle eski metinlerde (Kur'an ve Orta Çağ kaynaklarında) önemli tarihi ve dini bir yere sahiptir.
İşte genel bir özet:
Konum: Cudi Dağı, Türkiye'nin güneydoğusunda, Irak ve Suriye sınırına yakın bir bölgede, Şırnak ilinde yer alır. Dağ, Toros Dağları'nın bir parçasıdır. Dini önemi: Kur'an-ı Kerim'de (Hud Suresi 44. ayet) Nuh'un gemisinin Cudi isimli dağa oturduğu yazılıdır (Tevrat'ta ise Ararat Dağı'ndan söz edilir) Ayetin meali şöyledir: "Ve denildi ki: Ey yer! Suyunu yut. Ey gök! Sen de tut. Su çekildi, iş bitirildi. Gemi Cudi üzerine oturdu... Bazı eski Hristiyan ve İslam kaynaklarına göre, Nuh'un gemisi bugünkü Ermenistan'daki Ağrı Dağı'na değil, Cudi Dağı'na oturmuştur.
Tarihi kaynaklar:
Erken dönem Süryani Hristiyanları (örneğin Edessalı Theophilus) geminin Cudi Dağı'na indiğine inanıyordu. Orta Çağ'da dağın çevresinde birçok manastır inşa edilmiştir, ancak çoğu zamanla yıkılmıştır. Antik dönemde bile hacıların geminin kalıntılarını görmek için Cudi Dağı'na gittikleri anlatılır.
İsim ve köken:
"Cudi" kelimesinin kökeni, eski Akad dilindeki "Gudi" kelimesine dayanabilir (muhtemelen "kutsal yer" anlamında). Bölge, Asurlular döneminde de yerleşim alanıydı.
Günümüzdeki durum:
Cudi çevresi, günümüzde güvenlik ve askerî operasyonlar nedeniyle ulaşımı zor bir bölgedir. Halk arasında hâlâ, dağda geminin izlerinin görüldüğüne dair efsaneler anlatılmaktadır.
Cudi Dağı ile ilgili Efsaneler ve Hikâyeler
Nuh'un Gemisi Efsanesi. Halk arasında çok yaygın bir inanış vardır. Nuh Peygamber’in Gemisi, tufandan sonra Cudi Dağı'nın zirvesine oturmuştur. Dağın yüksek bölgelerinde, özellikle kayalık alanlarda, halk "geminin kalıntıları" olarak gördükleri bazı taş dizilimlerini gösterir. Bazı yaşlı köylüler, geçmişte ahşap gibi yapılar gördüklerini iddia etmişlerdir. (Fakat modern bilimsel araştırmalarla bu iddialar net olarak kanıtlanmamıştır.)
Kutsal Ağaçlar:
Cudi Dağı'nda "kutsal" kabul edilen bazı eski ağaçlar vardır. Rivayete göre, bu ağaçlar Nuh’un gemisinden yayılan hayatın simgesidir. Bazı ziyaretçiler, bu ağaçlardan dilek dileyerek parça koparır veya bez bağlar.
Cudi'deki Işıklar Efsanesi:
Yerel halk arasında anlatılan bir başka efsane ise şöyledir. Bazı gecelerde dağın zirvesinde gizemli ışıklar görünürmüş. Bunların "melekler" veya "Nuh’un ailesinden kalan kutsal ruhlar" olduğuna inanılır.
Tarihi Manastırlar ve Yapılar:
Sefine Bölgesi:
Cudi Dağı'nın zirvesine yakın bir yerde "Sefine" adı verilen bir düz alan bulunur. "Sefine", Arapça’da "gemi" anlamına gelir. Rivayete göre bu alan, Nuh’un gemisinin oturduğu yerdir. Eskiden burada bir Süryani Manastırı bulunuyordu. Bu manastır tufan efsanesine adanmıştı. 19. yüzyılda Avrupalı seyyahlar, buradaki manastırın kalıntılarından söz etmişlerdir.
Ziyaret Geleneği:
Yüzyıllar boyunca, özellikle Müslümanlar ve Süryani Hristiyanlar her yıl bu dağa çıkar ve adaklar adardı. Özellikle bayramlarda, insanlar geminin kalıntılarını görmek ve dualar etmek için Cudi Dağı'na yürürdü.
Modern Araştırmalar ve Güncel Durum:
Son 50 yılda, siyasi ve güvenlik sebeplerinden dolayı Cudi Dağı'na arkeolojik anlamda ciddi bir kazı yapılamadı. Bazı yerel araştırmacılar ve belgeselciler dağa çıkıp gözlemler yapmış, ama Nuh’un Gemisi'ne dair somut bir arkeolojik kanıt bulamamışlardır. 2020'li yıllarda, bölgeye olan ilgi tekrar artmaya başladı, çünkü Cudi'nin dini kaynaklardaki önemi yeniden keşfediliyor.
Cudi Dağı'nı Ziyaret Eden Eski Seyyahların Anlatımları:
1. Claudius James Rich (İngiliz diplomat ve gezgin – 1810'lar) Claudius James Rich, Mezopotamya üzerine araştırmalar yaparken Cudi Dağı'nın çevresine uğramış ve halkın Nuh'un Gemisi'nin burada oturduğuna dair güçlü bir inancı olduğunu kaydetmiştir. Ziyaret ettiği köylüler, ona dağın zirvesinde kutsal kabul edilen bir Sefine (Gemi) Yeri olduğunu ve buraya hac yapıldığını anlatmışlar.
2. Gertrude Bell (İngiliz arkeolog ve kaşif – 1909) Gertrude Bell, Mezopotamya ve Kürt bölgelerini gezerken Cudi Dağı'nın kutsiyetine dikkat çekmişti. Notlarında, Cudi Dağı'nın, bölgedeki Kürtler ve Araplar tarafından Nuh'un Dağı olarak anıldığını ve zirvede ibadet yerleri bulunduğunu yazmıştır. Özellikle, yaşlı halktan dinlediği efsanelerde, tufan sonrası ilk kurbanın burada sunulduğu anlatılır.
3. P. J. Baldensperger: (19. yüzyıl sonunda bölgede çalışmış bir seyyah) Baldensperger, Cudi Dağı'nda eski taş yapılar, eski tapınak kalıntıları ve bazı "gemiyi anımsatan" taş dizilimleri gördüğünü not etmiştir. Ona anlatılan bir hikâyeye göre, tufan sonrası Nuh'un torunları burada köyler kurmaya başlamış.
Seyyahların Ortak Gözlemleri:
Bölgedeki halkın Cudi Dağı'na olan inancı çok derin. Zirvede eski taş yapılar veya kutsal kabul edilen taşlar bulunuyor. Cudi Dağı, Hristiyanlar, Müslümanlar ve yerel halk arasında ortak bir kutsal alan olarak saygı görüyor.
Cudi Dağı ve Sefine Bölgesi Haritası: Cudi Dağı, Türkiye'nin Şırnak ilinde, Silopi ilçesi sınırlarında yer alır ve 2.144 metre yüksekliğe sahiptir. Sefine bölgesi, dağın zirvesine yakın bir düzlüktür ve "Sefine" kelimesi Arapça'da "gemi" anlamına gelir. Bu bölge, Nuh'un Gemisi'nin tufan sonrası oturduğuna inanılan yer olarak kabul edilir.
Sefine Bölgesi ve Mor Yakup Manastırı:
Sefine bölgesinde, erken dönem Hristiyanlık tarihinde önemli bir yere sahip olan Aziz Mor Yakup Manastırı bulunmaktaydı. Bu manastır, Süryani Hristiyanlar tarafından inşa edilmiş ve bölge, dini bir merkez olarak kabul edilmiştir.
Eski Seyyahların Gözlemleri:
Gertrude Bell: İngiliz arkeolog ve seyyah Gertrude Bell, 1909 yılında Cudi Dağı'nı ziyaret etmiş ve bölgedeki manastırın Hristiyanlar için bir hac yeri olduğunu belirtmiştir.
Evliya Çelebi: Osmanlı seyyahı Evliya Çelebi, Seyahatname adlı eserinde Cudi Dağı'nı "arz-ı mukaddes" olarak nitelendirmiş ve tufan sonrası insanların buradan dünyaya yayıldığını ifade etmiştir.
Görsel Materyaller:
Cudi Dağı'nın Sefine bölgesine ait bazı görselleri bulabilirsin: Cudi Dağı Manastırı: Gertrude Bell'in çektiği fotoğraflardan biri, manastırın yapısını göstermektedir. Sefine Bölgesi: Sefine bölgesinin günümüzdeki durumu ve kalıntıları çeşitli kaynaklarda yer almaktadır.