Sınır ticareti; sınır şehirlerinin ihtiyaçlarının bir bölümünün komşu ülkelerden daha az maliyetle ithal edilmesi ve bu şehirlerimizden ihracatın artırılarak ekonomiye canlılık kazandırılması için yapılan uluslararası ticarete denir. Şırnak'ta Habur Gümrük Kapısı üzerinden Irak'a sınır ticareti günümüzde yeterli olmasa da devam etmektedir. Habur'dan Irak'a açılan sınır kapısı ile Şırnak 19 sınır kapısından birine sahip bulunmaktadır. Bu yönü ile Şırnak’ın Gayri Safi Yurt İçi Hasılatında önemli bir payı bulunmasının önemi ortada. Her ne kadar ihracat yapan firmaların önemli bölümü ortalama %90’a yakını Şırnak firmaları olmasa bile özellikle ulaşım sektörü yönü ile Şırnak ekonomisine Habur yine de damgasını vurmaktadır. Ulaşım sektöründe habur sınır kapısı ile madencilik sektöründe istihdam edilen çalışan sayısı 26 bin kişiyi bulmaktadır. Bu sonuç ulaştırma sektörünün Şırnak için önemli bir istihdam kaynağı olduğunu gözler önüne serer.

Sınır ticaretinin tarihçesine baktığımızda; Türkiye’nin sınır ticaretiyle tanışması 1978-1979 yıllarında yaşanan dünya petrol fiyatlarındaki yükselişe bağlı olarak artan döviz talebine ve petrol ihtiyacına çözüm bulmak amacıyla olmuş. Bu çerçevede sorunun çözümü amacıyla İran’dan mal karşılığında petrol alınmasına karar verilmiştir. (Zübeyir TURAN) Dolayısıyla uygulamanın dışarıdan petrol türevlerinin ithaline karşı içeriden tarımsal ve sanayi kaynaklı mallarin ihraç edilmesi modeli ile yapılmıştır. Yine 1990’lı yıllarda Irak’tan petrol getirilerek TİPİC’e satıldığı dönemi Şırnak da yaşamıştır. Ancak yapılan kanuni düzenleme sonrası tüm petrol türevlerinin sınır ticareti kapsamından ülkeye girişi yasaklandığı için Habur sınır kapısından Irak petrolünün yurda getirilmesi uygulaması tarihin tozlu sayfalarında yerini almıştır.

Sınır ticareti mantıksal olarak iki devletin karşılıklı anlaşmalar çerçevesinde yerel mallarını sınır ülkeye satışı şeklinde olmasına karşın, bu durumun Habur için geçerli olmadığı görülüyor. Ülkeden yoğun bir ihracat olmasına karşın karşı taraf olan Irak'tan sınır ticareti ruhuna uygun malların olmadığı görülüyor. Daha çok günlük giden ve çay, sigara, cep telefonu gibi ürünlerin getirilmesi modelinin olduğu görülüyor. Tabii bu serbesti de getirilen ürünlerdeki sınırlama ile ancak kişinin daha çok günlük ihtiyaçları ile eş orantılıdır. Bunun serbest bir ticaretin oluşumuna pek de uygun olmadığı da bir gerçek.

Diğer yandan Irak vatandaşlarına uygulanan vize zorunluluğu Iraktan günlük ticaretini yapmak için gelecekler için büyük sorun. Vize zorunluluğu serbest ve karşılıklı sınır ticaretine büyük darbe vurmaktadır. Dolayısıyla Irak vatandaşlarına uygulanan vize zorunluluğu Şırnak ve ilçelerinin de ekonomik anlamda bu nimetten faydalanmasının önünü tıkıyor. Halbuki vize zorunluluğunun olmadığı Edirne Kapıkule sınır kapısından her gün binlerce Bulgaristan vatandaşı bu şehre gelmekte ve şehir ekonomisi canlanmaktadır. Bu yönde Şırnak için benzer bir düzenlemenin olması ekonomiye canlılık getireceği gerçeğini söylemeye bile gerek yok.

Modern sınır ticareti uygulamalarında Sınır Ticaret Merkezi Mağazaları, Sınır Ticaret Merkezinde faaliyet gösteren mağazalardır. Her ne kadar bu yöntem henüz hiç bir sınır kapısında uygulanmamışsa dahi özellikle vize engelinin aşılması için bu model Habur sınır kapısında uygulanabilir. İlk etapta habur sınır kapısında açılacak Sınır Ticaret Merkezinin ikinci adımında Irak vatandaşlarının vize sorunu olmaksızın Habur sınır kapısında açılacak Sınır Ticaret Merkezi Mağazaları sayesinde iyi bir ticaret potansiyeli yakalanabilecektir. Irak vatandaşları günlük gelecekleri Sınır Ticaret Merkezi Mağazalarından ihtiyaçlarını giderdikten sonra geri dönebilecekler. Bu modelin Habur'da kurumsallaştırılmasının başarılması ile diğer gümrük kapılarında da örnek olacak ve uygulanma şansı doğacaktır.

Görüldüğü gibi Şırnak’ın sahip olduğu jeostratejik avantajla sınır ticaretinden elde edeceği gelirler önemli ölçüde arttırılabilir. Kaldı ki karşımızda bulunan Irak devleti dünyanın sayılı petrol rezervi ve petrol gelirine sahip ülke konumunda. Fert başına düşen milli gelirinin de dünya standartlarında orta düzeylerde olduğu bu ülkenin zenginliğinden başta Sınır Ticaret Merkezi Mağazaları ve Sınır Ticaret Merkezi olmak üzere çeşitli alternatifler bulunmaktadır.