Abdulaziz BİLGE

Abdulaziz BİLGE

OSMANLI ARŞİVİNDE CİZRE DEPREMİ VE GÜNÜMÜZ CİZRE FAYI

Cizre’de “Cizre’de deprem olmaz” şeklinde halkın zihninde yer edinmiş yanlış bir anlayış olduğunu görmekteyiz. Farklı yerlerde oluşan depremlerin pek çok coğrafyayı etkilediği gibi Cizre’yi de sallandırıp etkilediğini görmekteyiz elbette. Fakat Cizre ve Cizre’ye çok yakın çevresinin merkeze aldığı belki yıkıcı etkileri olabilecek bir deprem ihtimalini tamamen göz ardı ediyoruz. Bu durumdan dolayı tarihte Cizre’de olmuş olan bazı depremleri bilmek, hatırlamak için arşiv verilerine bakmak gerek. Öncelikle Osmanlı arşivinde Cizre’de 26/29 Aralık 1894 tarihli bir belgeye ulaştık. Ve günümüzde Şırnak’ta pasif olduğu düşünülen iki fay hattının aktifleşmesiyle birlikte MTA tarafından 2004-2011 yılları arasında yenilenen deprem haritasına eklenmiş ve harita 2013 yılında da güncellenerek Türkiye Diri (aktif) Fay Haritasında Cizre fayı da yer almıştır. Hatta Cizre fayı cihazlarla ölçülebilir büyüklüğü (M)=7,0 ve daha büyük depremlere kaynaklık edebilecek potansiyele sahip önemli bir fay hattıdır.

Cizre’miz için de tarih boyunca kayıtlar sel baskınları başta olmak üzere doğal afetlerin bir neticesi de olan salgın hastalıklar etkili olmuştur. Fay hattı Cizre’nin yanından geçtiği halde “Cizrede deprem olmaz” düşüncesi yanlıştır. Cizre tarihte deprem görmüş bir şehirdir. Bilimsel veriler ve belgeler ışığında gerçeklikleri görüp kabul edip ona göre davranmamız gerekmektedir.

Yaptığımız araştırmalar neticesinde Osmanlı arşivinde 1894 yılının kış mevsiminde Cizre’de meydana gelen deprem hakkındaki belgeye göz atalım. Belgeden anlaşılmak üzere Cizre’de 25 Aralık 1894 tarihinde Cizre’de meydana gelen deprem hakkında Mardin Valiliği tarafından Diyarbakır’a telgraf gönderilmiştir. Hatta bu depremden önce de ara ara sarsıntıların olduğu ve bunların da daha önce bahsedildiği belirtmektedir.

Belgenin tarihi 14 Kanun-I Evvel 1310 R (26 Aralık 1894)

Telgrafın gönderildiği yer: Diyarbakır

Gönderilen Yer: Deraliye (İstanbul)

Telgraf, Dahiliye Nezareti yani İçişleri Bakanlığına gönderilmiştir.

“Cizre’de bir vakitten beri harekat-ı ardiye (yer sarsılması) vukuu, evvelce arz olunmuştu (daha önce bildirilmişti). Mardin Mutasarraflığı vekaletinden bugün alınan telgrafta, dün gece de, saat sekizde şiddetlice bir hareket vuku bulup (şiddetli bir deprem olduğu) lehul-hamd (Allah’a şükür) nüfus ve ebniyece (binalarda) telefat (hasar) ve hasaret (zarar) mucip olmamış (oluşmamış)…”