Dünyanın en eski yerleşim merkezi olan ve bu gün bile haritalarda çok kutsal sayılan Mezopotamya da özellikle Mezopotamya’nın incisi ve Nuh Tufanından sonra kurulan ilk yerleşim yeri olan kadim şehir Cizre’nin bilimde, sanatta olduğu gibi ilimde de dünyanın ilklerine sahne olduğunu bilmeyen kalmamıştır artık. Bu anlamda dünyada öğrencilere ücretsiz burs veren en eski şehrin Cizre olduğunu desem buna kaç kişi katılır bilmiyorum. Ama bu olay kesinlikle doğrudur.

Cizre’de daha sonraki yazılarımızda değineceğimiz üzere tarihte kayıtlı 365 adet irili ufaklı mescit ve caminin olduğu yazılı olarak kayıtlarda mevcuttur. Coğrafi ve kozmopolitik konumu itibari ile bir cazibe merkezi olan Cizre’de var olan ilim merkezlerine, camilere ve medreseye okumak için gelen öğrencilerin yeme, içme ve barınma giderleri hep yöre halkı tarafından karşılanmıştır.

Benim yaşımda ve benden yaşça büyük olanlar çok iyi hatırlayacaktır. Eskiden mahallemizde ve nerede ise her sokakta bulunan camilerin içerisinde imam ve fakılara ayrılmış ve adına HÜCRE denen bir oda bulunmaktaydı. Civar köylerden ve başka şehirlerden gelen ve ilim öğrenirken barınacağı bir yeri olmayan şahıslar bu hücre denen odalarda kalırdı. Buraya kadar her şey normal esas incelik, esas insanlık bundan sonra başlıyor. Her camide birden fazla fakı ve öğrenci barınırdı bunların yeme, içme, giyinme dahil tüm giderleri camiye en yakın olan evlerden karşılanırdı ki buna da RATIP denirdi. Ratıp kelimesi Arapça da maaş anlamına gelse de Kürtçe genel anlamını yüklemiştir. Kürtçe ratıp, kişinin hakkı, ücreti ve verilmesi gerekenler anlamıyla bilinmektedir.

Camiye yakın olan evler sıraya bağlanmış idi. Örnek verecek olarak haftanın her günü için öğlen ve akşam yemeği sırası olan evler önceden belirlenmiş ve cami sorumlusuna tebliğ edilmiştir. Sırası gelen eve fakılar o evden daha önce tepsi içinde gelmiş ve yenmiş olan boş tabakları yıkanmış olarak evin önüne götürür ve usulca kapıyı çalarak fakı geldi,ratıp almaya geldim derdi.Evin hanımı ve kızı fakıdan boş olan tepsi ve tabakları alır kısa bir zaman içerisinde dolu bir tepsiyi getirir ve fakıya verirdi.Bizim eve yakın olan camide birkaç defa fakılarla birlikte bu şekilde gelen yemekleri yediğimi hatırlıyorum.

İnce bir detaya daha değinmeden geçmek olmaz.Camilerde sadece dini bilgi edinmek için gelen fakılar kalmazdı.Sadece Cizre’de lise olduğu için civar köy ve beldelerden lise okumak için gelen bir çok öğrencinin kaldığını da bizzat görmüşlüğüm vardır.Bu şekilde okuyup bir yerlere gelmiş olan şimdilerin iş adamı,avukatı,doktoru olan şahısların bu günleri unuttuğunu ve bu geleneği sürdürmediklerini de üzülerek söylemekte yarar vardır.

Mederese ve camilerde kalan bu insanların sadece yemekleri değil aslında tüm giderleri karşılanırdı. Her sene en az iki defa kıyafet ve ayakkabı alınır yine bayrama yakın bayram harçlıkları da temin edilirdi. Zekât döneminde bunlara ayrı bir pay ayrıldığına da hatırlıyorum. Başka ince bir detayı daha yazmak isterim. Buralarda kalan şahıslar ile cami ve medreseye yakın olan aileler çok güçlü bağlarla bağlanmış bir duruma gelmişlerdi. Memleketine izine gidecek olanlara yol harçlığı, ailesinden biri vefat edenle birlikte onun memleketine taziye ziyareti ve daha da büyüğü evlenme çağı gelip maddi durumu buna müsait olmayan gençlere evlilik desteği bile verilirdi.

O günlerden bu günlere gelmiş olan kadim Cizre’mizin bu günkü durumunu hepimiz görüyoruz.Bizler şatafatlı bir hayat içerisinde yaşarken başka illerde okuyan ve maddi durumu iyi olmayan bir çok öğrencimizden bihaberiz.

Yazık, hakikaten çok yazık. Ecdadımızın sadece çocuklar ve gençler okusun diye ücretsiz yurt,karşılıksız burs vermekle kalmadığı öğrenim hayatı boyunca adeta yaşam koçluğu yaptığı bir dönemden maalesef vurdumduymaz bir şekilde yaşadığımız bu günlere geldik.Geçenlerde bir üniversite öğrencisinin biz karnımızı duyurmak için çok ekmek tüketiyoruz dediğine şahit olunca bunları yazmak zorunda kaldım.
Çok geç değil aslında durumu iyi olan insanlarımız birer öğrenciye sadece birer burs verse eminim ki onlarca ailenin omuzlarındaki yük azalacaktır.